FAQ – Najczęstsze pytania

Kim jest superwizor?
Superwizor to doświadczony psychoterapeuta, który ukończył dodatkowe, specjalistyczne szkolenie superwizorskie oraz uzyskał formalne uprawnienia do prowadzenia superwizji – nadawane przez jedno z akredytowanych towarzystw psychoterapeutycznych (np. Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Polskie Towarzystwo Psychoterapii Psychodynamicznej, Polskie Towarzystwo Psychiatryczne).

Aby zostać superwizorem, terapeuta musi spełniać szereg kryteriów, m.in.:

• posiadać wieloletnie doświadczenie kliniczne w pracy terapeutycznej (najczęściej min. 5–10 lat),

• ukończyć pełne szkolenie psychoterapeutyczne w uznanym nurcie,

• odbyć dodatkowe szkolenie superwizorskie (np. dwuletnie seminaria),

• prowadzić terapię pod stałą superwizją,

• często również zdać egzamin superwizorski lub przedstawić dokumentację przypadków.

Rolą superwizora nie jest ocena terapeuty, lecz wspieranie go w rozumieniu pacjenta, relacji terapeutycznej oraz siebie w tej relacji. Superwizor towarzyszy w refleksji nad procesami przeniesienia, przeciwprzeniesienia, impasów czy trudnych emocji pojawiających się w pracy z pacjentami. Jest też ważnym źródłem profesjonalnego rozwoju i etycznego oparcia.

Każdy proces terapeutyczny jest wyjątkowy i niepowtarzalny, ponieważ każdy człowiek posiada indywidualny „świat wewnętrzny”, na który składają się czynniki genetyczne, wczesne przeżycia z okresu dzieciństwa, późniejsze relacje oraz wiele innych aspektów, które w całości tworzą indywidualną jednostkę, a co za tym idzie nie ma uniwersalnej metody, która byłaby w stanie pomóc każdemu człowiekowi. Jednym z czynników mających bardzo duży wpływ na proces, jest leczący charakter relacji, która z czasem kształtuje się w procesie psychoterapii pomiędzy psychoterapeutą a pacjentem. Jako, że każdy psychoterapeuta w swojej pracy oprócz regularnie zdobywanej wiedzy teoretycznej bazuje także na swoich wewnętrznych zasobach oraz pozostaje w relacji z pacjentem, w której każda z osób w diadzie oddziałuje na siebie, superwizor pełni funkcję osoby postronnej, a więc obiektywnej która jest w stanie spojrzeć na proces terapeutyczny z boku i dać superwizantowi odpowiednie wskazówki do pracy.  

Standardy kształcenia w zawodzie psychoterapeuty opracowane przez Polską Radę Psychoterapii i Ministerstwo Zdrowia określają szczegółowe wymagania stawiane przed osobami, które ubiegają się o certyfikat psychoterapeuty. Jednym z warunków jego uzyskania jest obowiązek udziału w superwizji. Superwizja to kontrola nad pracą przyszłego psychoterapeuty, którą można porównać do nadzoru pedagogicznego nad nauczycielem w szkole, a superwizora do opiekuna stażu. Jest to niezbędna część procesu kształcenia.

Ramowy program nauczania w zakresie kształcenia praktycznego psychoterapeutów obejmuje nie tylko umiejętność stosowania metod psychoterapii, ale i osobiste doświadczenie psychoterapeutyczne adeptów. Oznacza to, że kandydaci do zawodu psychoterapeuty muszą odbyć własną psychoterapię, w celu poznania swoich cech osobowości i sposobu doświadczania świata. Dzięki temu terapeuta uświadamia sobie własne ograniczenia, a także pracuje nad własnym poziomem rozwoju osobistego, który wyznacza możliwy zakres jego skuteczności terapeutycznej.

Oprócz wymienionych wyżej warunków przyszły psychoterapeuta powinien również w procesie kształcenia odbyć praktykę psychoterapeutyczną pod superwizją. Innymi słowy, psychoterapeuta w trakcie certyfikacji może prowadzić terapię pacjentów/klientów metodami psychoterapeutycznymi nabytymi w trakcie szkolenia, pod warunkiem że jego praca podlega stałej superwizji, którą przeprowadza doświadczony psychoterapeuta z wieloletnią praktyką w zawodzie (superwizor).

W trakcie realizacji kształcenia w zawodzie psychoterapeuty, bieżącej kontroli podlega wiedza teoretyczna adeptów, co odbywa się w formie sprawdzianów, oraz jego umiejętności praktyczne, czemu służy właśnie superwizja. Program nauczania nakłada wymóg udziału przyszłych psychoterapeutów w 150 godzinach superwizji indywidualnej lub grupowej. Polska Rada Psychoterapii uznaje więc superwizję za niezbędną część procesu kształcenia.

Głównym celem superwizji jest stworzenie miejsca do refleksji dla psychoterapeuty, aby mógł on w bezpiecznej atmosferze przyjrzeć się swojej pracy z pacjentem, własnym reakcjom, czy relacji terapeutycznej. Niewątpliwe wpływa to na jego zwiększenie samoświadomości co do swojej pracy zawodowej i podwyższenie jakości świadczonych przez niego usług zdrowotnych. Wiąże się z tym również regularny rozwój, poznawanie nowych metod terapeutycznych, stały kontakt z innymi specjalistami i zwyczajnie lepsze efekty w pracy terapeutycznej z pacjentem. Każdy psychoterapeuta powinien superwizować się pod okiem mentora w celu poszerzania swojego doświadczenia i działania w zgodzie z etyką pracy psychologa. 

Pacjent współpracujący z psychoterapeutą, który się superwizuje, może mieć pewność co do ciągłego rozwoju swojego specjalisty. Psychoterapeuta to zawód wymagający regularnego kształcenia się, pogłębiania doświadczenia i bycia na bieżąco z wszelkimi nowinkami psychologicznymi. Mogą to być np. nowe metody pracy terapeutycznej, pomocne książki, ważne zmiany w międzynarodowej klasyfikacji chorób, najnowsze badania itp. Specjalista, który ma świadomość tego, co się dzieje w świecie psychologii, ma również świadomość tego, jak pracować ze swoim pacjentem. Dzięki superwizowaniu się poszerza swoje horyzonty, wzbudza w sobie refleksje i potrafi spojrzeć na problem pacjenta z różnych perspektyw. Jest to niezmiernie ważne w celu postępu współpracy psychoterapeutycznej. 

Dobre przygotowanie do superwizji jest niezwykle ważne. Na samym początku przygotuj sobie krótki opis tego, jak widzisz swojego pacjenta. Potrzebne będzie wszystko, co wpływa na całą sprawę. Wypisz sobie zatem takie informacje jak wiek, płeć, krótka historia, a także przyczyna, dla której potrzebujący do Ciebie przyszedł. Wspomnij o Waszej relacji i postępach. Istotne są również cechy pacjenta. Zatem odpowiedz sobie na pytanie, czy jest on uważny, czy raczej trudno skupia uwagę i szybko daje się rozproszyć. Pomyśl też, czy jest zadaniowy i w jaki sposób radzi sobie z emocjami. Nie bez znaczenia jest też jego świadomość. Niektóre osoby przychodzą na terapię za namową rodziny, a rzeczywiście nie wierzą w to, że mają problem. Do jakiej grupy należy Twój pacjent?

Nie. Superwizja to także praca nad procesami relacyjnymi, emocjami terapeuty, granicami, trudnościami w pracy i rozwojem własnego stylu terapeutycznego. Czasem to, co najcenniejsze, pojawia się nie w odpowiedziach, ale w pytaniach.

Nie – wystarczy, że jesteś w trakcie szkolenia psychoterapeutycznego i masz kontakt z pracą kliniczną (np. staż, praktyka). Udział w grupie może być cennym wsparciem już na wczesnym etapie rozwoju zawodowego.

Każde spotkanie zawiera pracę na materiale klinicznym zgłaszanym przez uczestników oraz część refleksyjno-teoretyczną. Grupa daje przestrzeń nie tylko na omawianie przypadków, ale też na wspólne myślenie o relacji terapeutycznej, emocjach, przeciwprzeniesieniu i tożsamości zawodowej.

Tak – wiele superwizji indywidualnych i część grup odbywa się w formie online.
Forma zdalna jest wygodna i pozwala na regularną pracę niezależnie od lokalizacji. W przypadku grup superwizyjnych decyzja o formule (stacjonarnej lub online) zależy od konkretnej grupy i jej uczestników.

Zdecydowanie tak. Wielu psychoterapeutów korzysta z superwizji także po uzyskaniu dyplomu – jako stałej formy wsparcia, refleksji i pogłębiania rozumienia swojej pracy.
Superwizja nie jest wyłącznie narzędziem edukacyjnym – to element etycznej i odpowiedzialnej praktyki klinicznej.

W superwizji indywidualnej terapeuta pracuje bezpośrednio z superwizorem, przyglądając się własnym przypadkom w bardziej pogłębiony sposób.
Grupa superwizyjna oferuje dodatkowo możliwość uczenia się z doświadczeń innych uczestników – zyskujemy różne perspektywy, rozmawiamy o wspólnych dylematach i uczymy się rozumienia relacji terapeutycznych w szerszym kontekście. W grupie dochodzi też aspekt wsparcia społecznego i wymiany zawodowej.

To zależy od charakteru konkretnej grupy. Niektóre grupy mają charakter zamknięty – uczestnicy pracują w stałym składzie przez cały cykl. Inne działają w modelu półotwartym lub otwartym, dopuszczając możliwość dołączenia nowych osób w określonym momencie. Informacje o naborach są dostępne przy opisie danej grupy.

Nie jest to obowiązkowe, ale warto z takiej możliwości skorzystać. Uczestnicy grup superwizyjnych mogą wnosić własne przypadki, jednak równie dużo można nauczyć się słuchając innych, włączając się w dyskusję i pracując refleksyjnie na wspólnym materiale. Grupa ma charakter wspierający – tempo i poziom zaangażowania dostosowany jest do gotowości uczestników.

Tak – na życzenie wystawiane są zaświadczenia potwierdzające udział w superwizji, zawierające liczbę godzin i formę spotkań. Mogą być one wykorzystane do celów dokumentacyjnych lub certyfikacyjnych.

Superwizja indywidualna jest szczególnie przydatna w sytuacjach, gdy terapeuta potrzebuje głębszej i bardziej osobistej refleksji nad swoją praktyką. Sprawdza się wtedy, gdy praca dotyczy trudnych przypadków, wymagających poufności, albo gdy specjalista chce skoncentrować się na własnych emocjach i rozwoju zawodowym w relacji jeden na jeden z superwizorem. To dobre rozwiązanie dla osób, które dopiero rozpoczynają pracę terapeutyczną i chcą w bezpiecznej przestrzeni rozwijać swoje umiejętności.

Tak, wielu specjalistów korzysta z obu form równolegle. Superwizja grupowa daje możliwość wymiany doświadczeń i spojrzenia na przypadki z różnych perspektyw, natomiast superwizja indywidualna pozwala na pogłębioną analizę osobistych dylematów zawodowych. Połączenie obu form zapewnia wszechstronny rozwój i umożliwia bardziej kompleksowe wsparcie w codziennej pracy terapeutycznej.

Najważniejszą zasadą obowiązującą w każdej grupie superwizyjnej jest poufność – wszystkie omawiane przypadki i doświadczenia pozostają w gronie uczestników. Spotkania prowadzone są w atmosferze wzajemnego szacunku, otwartości i bezpieczeństwa, co sprzyja uczeniu się i wymianie doświadczeń. Każdy uczestnik ma prawo do przedstawienia swojego przypadku, zadawania pytań i udzielania informacji zwrotnej. Praca odbywa się według ustalonego schematu, aby każdy miał możliwość aktywnego udziału.

Grupy superwizyjne liczą zazwyczaj od 5 do 8 osób. Taka liczebność pozwala na aktywny udział wszystkich uczestników, a jednocześnie gwarantuje różnorodność perspektyw. Kameralny charakter spotkań sprzyja budowaniu zaufania i daje możliwość indywidualnego podejścia do każdego przypadku. Dzięki temu uczestnicy mogą korzystać zarówno z doświadczenia prowadzącego superwizora, jak i z wymiany wiedzy z innymi specjalistami.

Częstotliwość zależy od praktyki terapeuty, ale większość organizacji zaleca regularność, od 1 spotkania miesięcznie do 1 spotkania co 6–8 sesji terapeutycznych. Po zakończeniu procesu szkoleniowego superwizja nadal pełni ważną funkcję rozwoju zawodowego i pracy nad własnymi procesami przeciwprzeniesieniowymi.

W superwizji psychodynamicznej szczególny nacisk kładzie się na proces, nie tylko objawy. Analizuje się przeniesienie, przeciwprzeniesienie, nieświadome wzorce pacjenta i terapeuty, dynamikę relacyjną oraz rolę wewnętrznych konfliktów. Celem jest głębsze rozumienie, nie szybkie rozwiązania.

Tak. Superwizja jest miejscem, w którym można konsultować dylematy etyczne i kliniczne – szczególnie w sytuacjach granicznych, wątpliwych, niejednoznacznych lub obciążających emocjonalnie.

Najczęściej: strach przed oceną, lęk przed ujawnieniem błędów, obawa przed konfrontacją z własnymi ograniczeniami, wstyd i poczucie niedoskonałości. Superwizja nie jest jednak kontrolą – jej celem jest wsparcie.

Tak. W procesie superwizyjnym naturalnie pojawia się rozwój techniki, stylu prowadzenia sesji, sposobu interpretacji i rozumienia pacjentów.

Czas jest indywidualny. Wielu terapeutów już po kilku spotkaniach zauważa większy porządek wewnętrzny, więcej swobody w pracy i lepsze rozumienie pacjentów. Pełniejsze efekty przychodzą przez regularność.